Wat doen we met de angst?

Niet wetende dat de wereld op korte termijn opgeschud zou worden en zich zou begeven in roerige tijden, kreeg ik vanuit mijn intervisiegroep een paar maanden terug een artikel van Marleen Moors, genaamd “ontologische veiligheid en angst” onder ogen. De huidige omstandigheden maken dat ik daarover graag iets wil schrijven.

Het Griekse woord “ontos” betekent “zijn”, een woord dat vaak in ons dagelijks taalgebruik voorkomt. Ontologische veiligheid verwijst naar het veilig voelen met jezelf in de wereld waarin je leeft; voor een ontologisch veilig mens voelt “er-zijn” veilig en vertrouwd aan.

In deze onzekere periode waarin de hele wereld op zijn kop staat, merk ik dat dat veilig “er -zijn” ons wel uitdaagt. Ieder mens reageert anders op angst. Je hebt mensen die gaan hamsteren, de angst wegdrukken of zich erin lijken te berusten. Ben ik nog een categorie vergeten?

Bij mezelf constateer ik dat ik er behoefte aan heb om juist naar binnen te keren. Zoiets als: eerst terug naar mijn eigen veilige basis en daarmee afstemmen. De omstandigheden vragen er ook om.

Ontologische veiligheid

Marleen Moors¹ schrijft daarover: “In niet bedreigende tijden gaat men als het ware op in de omgeving en niets voelt echt als bedreigend aan. Een ontologisch zeker mens heeft zelfvertrouwen, voelt zich verbonden met de mensen om zich heen, ervaart stabiele emoties en is in staat om chaos en angst psychisch op afstand te houden. Deze zekerheid wordt vaak pas in twijfel gebracht bij een plotselinge schok of een groot verlies. Dan blijkt het leven, “er-zijn”, helemaal niet zo veilig en vanzelfsprekend te zijn.

Als de mens vrij wil zijn of zich zo wil voelen, is het belangrijk dat hij begrijpt hoe angst zich in zijn leven manifesteert, en dat de ontologische veiligheid die ervaren wordt voorwaardelijk is en afhankelijk van omstandigheden die veranderbaar zijn. Open blijven staan ten opzichte van de eigen angst geeft de mens de mogelijkheid in te zien hoe hij zijn eigen angst gebruikt om het leven met al haar risico’s te vermijden. Problemen enkel psychologisch analyseren raakt de diepte van het eigen bestaan niet altijd omdat het rationeel begrijpen van het eigen gedrag een manier kan zijn om diepere gevoelens te vermijden: het ervaren van de eigen bestaansangst, rouw of verdriet. Rationaliseren kan dan fungeren als een manier om angstige gevoelens op afstand te houden, om ze onder controle te krijgen en in een hokje te plaatsen.”

Mogen de zorgen er zijn?

Wat ik interessant en bewonderenswaardig vind, is dat we allemaal zo creatief en flexibel omgaan met de huidige veranderingen door de corona crisis. Voor veel mensen is dit logisch en een automatisme. Tegelijkertijd doet me dit denken aan wat ik las in het artikel van Marleen. Zijn we ook in staat om niet aan onze zorgen voorbij te gaan? Om even stil te staan bij wat we momenteel voelen? Vanuit ‘holding space’² (zie mijn vorige blog) en systemisch werken³ heb ik mogen ontdekken wat de waarde van “er zijn” is. Situaties, zowel hoopvol als angstig of vervelend en leuk, vragen om ruimte voor aandacht en bewustwording. We kunnen leren van zware periodes door niet alleen te rationaliseren, afleiding te zoeken of te doen of er niets aan de hand is, maar ook te voelen en stil te staan bij de huidige situatie. Je zorgen of angst uitspreken is al heel helpend. Maar door er bewust aandacht aan te geven, zorg je dat angstgevoelens een plek krijgen en jou niet in hun greep houden. Hierdoor leer je om beter te relativeren en meer controle op je gedachten en gevoelens te krijgen.

“Ik sta even stil en dat is een hele vooruitgang”

Sommige dingen overkomen ons en gebeuren. Daar hebben we niet altijd invloed op. Maar het gaat erom hoe jij ermee om gaat, er waarde aan hecht en het een plek geeft!

Mocht je naar aanleiding van dit artikel willen weten hoe Holding space en systemisch werken jou kunnen ondersteunen, dan kan ik jou daarbij helpen om vooruit te gaan door stil te staan. Bel me gerust of mail me.

Marleen Moors¹ is existentiefilosoof. Naar aanleiding van het artikel “ontologische veiligheid en angst” op marleenmoors.com

Holding space² dmv toepassing krijgen emoties de ruimte om vanuit veiligheid aan de oppervlakte te komen waardoor “er zijn” meer bedding krijgt

Systemisch werken³ vanuit systemisch werk ervaar je dat iedereen wordt beïnvloed door de systemen waar hij deel van uitmaakt. Je krijgt hierin de belemmeringen zichtbaar die het “er zijn” in de weg kunnen staan.